Bij ambtenaren en andere professionals leven veel vragen over status, impact en structuur van de dialoog. Aan de hand van praktijkervaringen spraken burger, ambtenaren en professionals van diverse disciplines met elkaar over de rol van een maatschappelijke dialoog bij vraagstukken rondom veehouderij en humane gezondheid.

Waarom deze bijeenkomst?

In onze samenleving wordt steeds meer betekenis toegedacht aan de maatschappelijke dialoog als instrument om gezamenlijk tot een oplossing  te komen. In de veehouderij is deze betekenis niet minder, in Brabant is de dialoog zelfs een verplicht onderdeel van de vergunningverlening. Daarom ontwikkelde het Kennisplatform in 2016 een kennisbericht Maatschappelijke dialoog.

De laatste inzichten over ‘Maatschappelijke dialoog in de huidige context’.

Na de opening door dagvoorzitter Prof. Erik Lebret presenteerde Prof. Katrien Termeer de laatste inzichten over ‘Maatschappelijke dialoog in de huidige context’:

 “De dialoog is niet anders dan een goed gesprek tussen mensen. Maar de context waarin het nu wordt toegepast heeft als risico dat de dialoog in het juridische proces getrokken wordt. Dit leidt al snel tot het tegenover elkaar gaan staan (claimgedrag) in plaats van elkaar beter begrijpen en samen zoeken naar oplossingen”.

Over de uitvoering is ze stellig:

“Hoe lastig een dialoog ook kan zijn, of hoe verstoord de relaties ook zijn, het is nooit te laat om met een dialoog te starten. Elke oplossing begint met contact”.
 

De praktijk zette de toon

Met zeer uiteenlopende pitches rond een viertal dilemma’s uit de praktijk werd de toon voor verdere discussie gezet:

1.    ‘Oude wonden’ (Renske Nijdam, GGD Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst))

Geitenhouderij in de post-Q-koorts periode
“Stapeling van problemen leidde tot nog meer wantrouwen, objectiveren van de kennis door het platform hielp. Maar uiteindelijk heb je vertrouwen nodig om onzekerheden te accepteren”
 

2.    ‘Omgaan met verliezers’ (Hendrik Hoeksema, ZLTO)

Werken aan de weg in ZLTO gebied
‘Winnaars en verliezers bestaan slechts als men elkaar niet heeft begrepen” en “Onze boeren moeten ondernemerschap met de blik naar buiten laten zien”

3.    ‘En nu naar besluit en actie’ (Roelof Goodijk, LOS Stadomland)

In Gelderland via provinciaal beleid investeren in ruimtelijke kwaliteit.
“Het Plussenbeleid met Kansenkaart werkte in de pilots goed, mede met inzet van de dialoog. Maar wat is kwaliteit en wat moet proces zijn?”
 

4.    ‘Is dialoog niet de verleden tijd van dia-liegen?’ (Geert Versteegen, sinds 1982 betrokken en bezorgde burger).

“Ik heb de hoop verloren, het blijft gaan om economische belangen, niet om die van omwonenden”

Intervisie: 1e ronde met collega’s, 2e ronde in gemengde groepen

Hierna gingen de aanwezigen met elkaar in intervisie in vier groepen. Collega’s gingen in gesprek over de eigen praktijk en hoe om te gaan met vraagstukken en dilemma’s. Aan de orde kwamen onder meer nut en noodzaak van een ingekaderd proces, timing, kennis versus emoties, en de factor tijd: de dialoog moet een continu proces zijn, maar wanneer start je  en wanneer en waarom moet je het afsluiten?

Voor een overzicht van de issues en dilemma’s zie bijlage 1.

Afsluitende reflecties
De middag werd afgerond met reflecties van Katrien Termeer en van Annemarie Rebel, voorzitter van het expertiseforum van het Kennisplatform.

Katrien Termeer:

“De dialoog is geen éénmalige activiteit maar een voortdurend proces”.

Ze vraagt zich verder af hoe in een dialoog meer op kwaliteit in het proces gestuurd moet worden Hoe ga je om met groepen mensen die minder positief over de dialoog zijn en dit frustreren? Andersom is de vraag of de dialoog het einde van het tijdperk van juridisering kan inluiden. Je lost er niet alles mee op maar het is wel een zinvolle aanvulling op de rechtsstaat, omdat veel zaken tussen buren ook in informele afspraken geregeld kunnen worden. Natuurlijk blijven heldere wetten met normen voor milieu, welzijn en gezondheid noodzakelijk.

Annemarie Rebel:

“Daar waar nodig zal het kennisbericht maatschappelijke dialoog geüpdatet worden, immers de context verandert steeds en ook vandaag waren er weer mooie inzichten”.

Ze sluit af met de uitspraak dat de dialoog er is voor mensen die het willen, niet voor degene die iets moeten. De echte uitsmijter is wellicht nog krachtiger:

“praat met je buren”

Bijlage 1 bij verslag Themabijeenkomst Maatschappelijke dialoog d.d. 15 juni 2017

Issues en dilemma’s 1e ronde intervisie met collega’s

Groep Wetenschap

• Tijd nemen – timing, dialoog is nooit te laat
• Pyramide Maslow: eerst het fysieke op orde dan het praten. Dit is soms een vicieuze cirkel, hoe krijg je dit op orde?.
• Maatschappelijke dialoog inpassen in goed ontworpen proces schept heldere kaders.
• Een hechte sociale gemeenschap is een kans, maar de dialoog kan dan ook een risico zijn. Liefst informeel beginnen.
• Burger op zelfde niveau als bedrijven zetten.

Groep Overheid

Hoe ver ga je in het formaliseren van de dialoog als omgangsvorm?

• Wil je het verplichten?
• Tot hoever dragen protocollen nog bij aan de dialoog?
• Afweging tussen forceren versus vertrouwen.

Hoe breng je op een goede manier de balans tussen gevoelens en inhoud?

• Zorg dat voor beide kanten ruimte is in de dialoog.
• Zorg dat op gelijk niveau gecommuniceerd wordt. (gevoel vs inhoud).

Wie moet het gesprek leiden: de ondernemer of een onafhankelijke gespreksleider? Hoe bepaal je vooraf wat het beste is? (in ronde 2 wordt een aanzet gegeven).
 

Belangrijke vragen om te stellen voor de start van een dialoog:

• Hoe ver ga je met de dialoog en wanneer sluit je het af? En wie besluit dat? Hoe ga je om met onzekerheden?
• Wanneer haal je deskundigen en adviseurs erbij?
• Wat is de rol van het bevoegd gezag in een dialoog?

Hier werd een voorbeeld van gemeente Reusel-De Mierden besproken. Daar is bij een gebiedsdialoog uiteindelijk door vijf gemeenteraadsleden op persoonlijke titel deelgenomen.

Groep GGD Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst)’en/Omgevingsdiensten

• De dialoog komt vaak te laat. Daardoor is er soms te weinig aandacht aan zorgen ván, of alternatieve oplossingen vóór burgers.
• Het onderwerp is vaak te complex voor direct betrokken partijen. Dan nemen belangengroepen en adviseurs het over.
• Onzekerheden: theoretisch rekenmodel versus praktijk en beleving. Het is lastig een goed gesprek te voeren als je aangeeft dat je sommige dingen niet weet.
• Hoe houd je mensen betrokken? En hoe ga je om met mensen die er tussentijds bij komen? Het proces is tijdrovend en burgers zien geen zelfde niveau van kennis.
• Ambitie t.a.v. gezondheid komt nauwelijks aan de orde
• Houding en gedrag: liever niet naar de letter van de wet handelen, maar in de geest van de wet.
• Er wordt vaak gesproken over ‘draagvlak’. Hoe meet je of het ‘gedragen’ is? Wanneer is het goed?
• Als ondernemer moet je continu dialoog voeren met je omgeving, niet pas i.v.m. een vergunning.

Groep Adviseurs bedrijfsleven

• Dialoog moet een natuurlijk element zijn
• Dialoog moet gevoerd worden vanuit het bedrijf zelf
• Bij het voeren van een goede dialoog hoort een vertrouwen in de overheid. Veranderingen in wet- en regelgeving maken het lastiger voor de ondernemer om een stip op de horizon te zetten
• Bij het voeren van een dialoog moet gebruik worden gemaakt van boerenkrachten; hun drive voor hun bedrijf goed naar buiten uitdragen

Dilemma’s 2e ronde: intervisie in gemengde groepen

In een tweede ronde werd verdere diepgang gezocht op enkele dilemma’s in gemengde groepen.
 

Over de dialoog zelf:

• Je start een dialoog omdat je met elkaar in gesprek wil
• De dialoog stopt nooit (het onderling contact!)
• Niet een dialoog om de dialoog.

Over het voeren van de dialoog:

• Wat is aanvaardbaar als gezondheidsrisico?
• Hoe blijf je in gesprek en verwachtingsmanagement
• Kleine stapjes als succes vieren
• Feiten komen niet overeen met ervaren realiteit, en dan?

Over de ondernemer:

Er wordt vaak te weinig geïnvesteerd in het voortraject waardoor soms langdurige dialoog nodig is. Als een vergunningverlener  signaleert dat een ondernemer minder goed is in het leiden van de dialoog kan een team van deskundigen om dit te begeleiden een oplossing zijn.

Over rechtsbetekenis en borging:

De rol van eventuele rechtsgang: kan je de uitkomst van een dialoog zeker stellen? Verwachtingsmanagement en inbouwen in het traject is belangrijk. Dialoog moet structureel zijn:

• om zaken informeel af te spreken
• om terug te komen op gemaakte afspraken.

Over cultuur:

• Doorbreken cultuur door interactie
• Naar buiten treden, openheid
• Alle partijen: leg uit waarom je iets doet, ook over de dagelijkse gang van zaken.