Kennisplatform Veehouderij vergelijkt studies relatie COPD-patiënten en veehouderij

In januari 2020 publiceerde IRAS Institute for Risk Assessment Sciences (Institute for Risk Assessment Sciences ) een studie over de longfunctie van COPD Chronic Obstructive Pulmonary Disease (Chronische Obstructieve Long Ziekte).  (Chronic Obstructive Pulmonary Disease (Chronische Obstructieve Long Ziekte).  )-patiënten in relatie tot luchtvervuiling uit veehouderij. Die studie is door verschillende media opgepikt. Het Kennisplatform Veehouderij en humane gezondheid geeft in dit artikel aan hoe deze studie zich verhoudt tot het VGO-onderzoek. Daarvoor worden eerst een aantal onderdelen van het VGO Onderzoek Veehouderij en Gezondheid Omwonenden (Onderzoek Veehouderij en Gezondheid Omwonenden )-onderzoek beschreven en daarna volgt een beschrijving van de recente studie over de COPD-patiënten.

Eerdere bevindingen luchtwegklachten in relatie tot veehouderij

In het VGO Onderzoek Veehouderij en Gezondheid Omwonenden (Onderzoek Veehouderij en Gezondheid Omwonenden )-onderzoek zijn verschillende luchtwegklachten onderzocht in relatie tot wonen in de buurt van veehouderijen. Zo is er een toename van het aantal gevallen van longontsteking rond geitenbedrijven. Ook is er een vermindering van astma en allergie rondom veehouderijen. Wat betreft COPD Chronic Obstructive Pulmonary Disease (Chronische Obstructieve Long Ziekte).  (Chronic Obstructive Pulmonary Disease (Chronische Obstructieve Long Ziekte).  )-patiënten kwamen er verschillende bevindingen uit het VGO-onderzoek. Allereerst komt COPD minder vaak voor bij mensen die dichtbij veehouderijbedrijven wonen, dit bleek uit VGO-studies en ook uit recent RIVM-onderzoek. Echter, de COPD-patiënten die in de buurt van veehouderijen wonen ervaren meer klachten. 

Onderstaande figuur is afkomstig uit het VGO-rapport:

Dat COPD-patiënten meer luchtwegklachten ervaren kwam in het VGO-onderzoek op meerdere manieren naar voren. Een gebruikte maat voor de luchtwegklachten is piepen op de borst in het afgelopen jaar, zelf gerapporteerd door deelnemers van het VGO-onderzoek die een vragenlijst hebben ingevuld. Dit piepen op de borst kwam vaker voor bij mensen met meer dan 11 veehouderijbedrijven in de straal van een kilometer rond hun huis en leek ook vaker voor te komen bij mensen die dichterbij een veehouderijbedrijf wonen (Borlée et al., 2015). Een andere gebruikte maat voor de luchtwegklachten richtte zich op aanvallen van kortademigheid of longaanvallen, door longartsen aangeduid met exacerbaties. Het optreden van exacerbaties kon worden afgeleid uit medicatievoorschriften in elektronische patiëntendossiers. Het risico van exacerbaties bij COPD-patiënten was hoger in het VGO-gebied dan in het referentiegebied maar was niet heel duidelijk geassocieerd met afstand tot veehouderijen (van Dijk et al., 2016).

Een andere studie binnen het VGO-onderzoek was gebaseerd op medisch onderzoek bij een deel van de deelnemers en richtte zich dus niet alleen op COPD-patiënten. Bij deze deelnemers is de longfunctie gemeten. De longfunctie nam af naarmate er meer veehouderijen (grofweg meer dan 15) binnen 1 km van het huisadres waren (Borlée et al., 2017; Maassen et al., 2016). De longfunctie was ook verminderd bij deelnemers waar de week voor de longfunctietest een hogere concentratie van ammoniak in de omgevingslucht was gemeten. Een vergelijkbare associatie werd gevonden voor de concentratie van fijnstof, maar die associatie bleef niet overeind na correctie voor ammoniakconcentratie.

Longfunctie bij COPD-patiënten in relatie tot luchtvervuiling uit veehouderij

In januari 2020 is door IRAS Institute for Risk Assessment Sciences (Institute for Risk Assessment Sciences ) een studie gepubliceerd over onderzoek naar luchtwegklachten bij COPD Chronic Obstructive Pulmonary Disease (Chronische Obstructieve Long Ziekte).  (Chronic Obstructive Pulmonary Disease (Chronische Obstructieve Long Ziekte).  )-patiënten in relatie tot blootstelling aan concentraties van ammoniak en fijnstof (van Kersen et al., 2020). Eerder is in het VGO Onderzoek Veehouderij en Gezondheid Omwonenden (Onderzoek Veehouderij en Gezondheid Omwonenden )-onderzoek enkel onderzoek gedaan naar luchtwegklachten bij COPD-patiënten in relatie tot nabijheid van veehouderij (dus geen concentraties van ammoniak en fijnstof) en naar concentraties van ammoniak en fijnstof in relatie tot longfunctie (niet specifiek onder COPD-patiënten). Een andere toevoeging in de studie van van Kersen et al. (2020) is dat deelnemers over een bepaalde periode gevolgd konden worden, terwijl het in het VGO-onderzoek om een eenmalige longfunctiemeting ging. Wat er in de verschillende studies onderzocht is, is weergegeven in onderstaand schema.

Schema om te laten zien wat de verschillende studies onderzocht hebben.

De deelnemers aan de studie van van Kersen et al. (2020) zijn geselecteerd uit de deelnemers van het medisch onderzoek in het VGO-onderzoek. Deelnemers van het medisch onderzoek die COPD hadden en een goede kwaliteit longfunctietest produceerden werden uitgenodigd voor deze zogenaamde panelstudie. De deelnemers van de panelstudie werden gevraagd drie maanden lang een dagboek bij te houden en elke ochtend en avond zelf een longfunctiemeting te doen (van Kersen et al., 2020). Ook zijn gegevens over dagelijkse fijnstof en ammoniak concentraties van meetstations verzameld.

Vergelijking resultaten door het Kennisplatform

De resultaten van van Kersen et al. (2020) suggereren dat als de ammoniakconcentraties hoog zijn, COPD Chronic Obstructive Pulmonary Disease (Chronische Obstructieve Long Ziekte).  (Chronic Obstructive Pulmonary Disease (Chronische Obstructieve Long Ziekte).  )-patiënten op individueel niveau een meer dan 20% verminderde longfunctie kunnen hebben. Hoewel een verminderde longfunctie van meer dan 20% klinisch relevant is, zijn er in de studiepopulatie in het algemeen niet meer luchtwegklachten gerapporteerd. Voor de verminderde longfunctie is niet direct een oorzaak aan te wijzen. De onderzoekers suggereren dat dit te maken kan hebben met de vorming van secundair fijnstof uit ammoniak bij reactie met andere stoffen in de lucht. Dat is een bekend proces, maar de in de veehouderij gevormde ammoniak kan zich over een grote afstand verspreiden voordat het voor secundair fijnstof vorming zorgt. Dus de relatie is lastig te leggen op lokaal niveau.

Hoewel dus onzeker is waardoor de verminderde longfunctie precies veroorzaakt wordt, duidt een hoge ammoniakconcentratie op de nabijheid van stallen, of land waarop mest wordt uitgereden, omdat dat belangrijke bronnen van ammoniak zijn. Daarmee lijken de bevindingen uit deze recente studie in ieder geval in overeenstemming met eerdere bevindingen uit het VGO Onderzoek Veehouderij en Gezondheid Omwonenden (Onderzoek Veehouderij en Gezondheid Omwonenden )-onderzoek:

• meer luchtwegklachten bij COPD-patiënten die in de buurt van veel veehouderijen wonen (meer dan ca. 10 – 15 veehouderijen binnen 1 km van de woning) 
• een verminderde longfunctie bij mensen die in de buurt van veel veehouderijen (meer dan ca. 10 – 15 veehouderijen binnen 1 km van de woning) wonen (ongeacht of ze COPD hebben)