In het kennisbericht ‘Maatschappelijke dialoog’ (PDF) legt het Kennisplatform uit wat een maatschappelijke dialoog is. Maar ook wat voor vormen er zijn en waaraan een goede maatschappelijke dialoog moet voldoen. Ook leest u meer over de rol van de maatschappelijke dialoog in de veehouderij.

Verschillende vormen van maatschappelijke dialoog

Er zijn verschillende vormen van maatschappelijke dialoog: de brede maatschappelijke dialoog, de dialoogtafels, de lokale dialoog en de dialoog gesprekken. Ze variëren qua schaalniveau, omvang, tijd, en organisatie. Veelal neemt de overheid het initiatief maar soms kan dat ook een ondernemer of een groep burgers zijn. Ze zijn bekend onder verschillende namen en kunnen elkaar ook aanvullen.De brede maatschappelijke dialoog vindt plaats op landelijk niveau, is breed opgezet, duurt een aantal maanden en is strak georganiseerd. Het doel is vaak tweeledig: interactie op gang brengen tussen bezorgde burgers, bedrijven, overheden en maatschappelijke organisaties en het maken van een product (veelal een advies aan de regering). Een bekend voorbeeld is de 'Brede maatschappelijke discussie kernenergie'. Ook de 'Maatschappelijke dialoog over schaalgrootte en toekomst van de veehouderij' onder leiding van Hans Alders behoort tot deze groep. 

De dialoog tafels zijn iets beperkter van opzet en kunnen op allerlei schaalniveaus plaatsvinden. Aan tafel zitten de belangrijkste betrokken partijen die in een reeks van gesprekken nieuwe inzichten ontwikkelen over de aanpak van een lastig en vaak ook controversieel vraagstuk. Voorbeelden zijn de zogenaamde 'Alders tafels' rondom Schiphol, Lelystad en Eindhoven. Het Brabantberaad (Ruwenberg- en Raphaeldialoog), waarin burgers, bedrijfsleven, het onderwijs en de overheid zich bogen over de transitie van de agrofoodsector, is een ander voorbeeld. 

In de lokale dialoog praten lokale mensen (direct betrokkenen) met elkaar over lokale vraagstukken. Het gaat vaak om ruimtelijke vraagstukken met een hoog Nimby (not in my back yard) gehalte. Dat betekent dat mensen de voorziening op zich wel nuttig achten, maar er geen hinder van willen ondervinden in hun directe leefomgeving. Het kan ook gaan om andere problemen waar burgers zich zorgen over maken. In veel gemeenten met intensieve veehouderij zijn dit soort lokale dialogen opgestart. Zo is de gemeente Nederweert een dialoog gestart over het hele buitengebied. Deze lokale dialoog combineert de gemeente met lokale dialoog gesprekken.

Op het laagste schaalniveau zijn er de zogenoemde dialoog gesprekken. Een beperkt aantal mensen (bijvoorbeeld enkele burgers en een ondernemer, buren en boeren) praat onder begeleiding en met gebruikmaking van dialoogtechnieken over een concreet onderwerp. Ze vinden plaats in de zorg, in buurten en sinds kort veehouderijbedrijf. Sinds de inwerkingtreding van de Verordening ruimte 2014 van provincie Noord-Brabant, zijn dialooggesprekken verplicht voor (intensieve) veehouderijen die uit willen breiden of willen veranderen. Omdat de vorm van deze gesprekken vrij is, zullen ze niet allemaal aan de in de eerste paragraaf genoemde kenmerken van een dialoog voldoen, zoals wederzijds begrip, reflectie op eigen standpunten, gerichtheid op ontwikkelen nieuwe inzichten/oplossingen en een open uitkomst. 

Tot slot is er de zogenaamde continue dialoog. Dat is een utopische vorm van samenleven waarbij mensen continue met elkaar in dialoog zijn. Ze stellen goede gesprekken niet uit tot dat er een (bijna) conflict is. Dit is een radicale lange termijn verandering van sociale normen, waaraan georganiseerde maatschappelijke dialogen wel een bijdrage kunnen leveren.

Het gebruik van ICT

Maatschappelijke dialoog speelt zich in toenemende mate af in digitale netwerken met gebruik van sociale media en andere applicaties. Het betekent meer dan het verplaatsen van gesprekken in zaaltjes naar chatrooms op het internet. Ook kunnen apps of andere ICT tools een rol spelen bij het verminderen van onzekerheden. Denk bijvoorbeeld aan emaillijsten die worden geactiveerd wanneer er storingen zijn,  apps waarop de luchtkwaliteit kan worden bijgehouden of webcams waarmee in de stal kan worden gekeken. Hierover weten we al wel wat, maar veel ook nog niet. Ook over de wijze waarop de media in het algemeen maatschappelijk dialoog beïnvloeden is relatief weinig bekend. Wat we wel weten is dat de invloed van (sociale) media erg groot kan zijn en op onverwachte momenten het proces positief of negatief kan beïnvloeden.

Verder lezen

• Aarts, N., Steuten, C. en Woerkum, C. van (2014) Strategische Communicatie. Principes en toepassingen. Assen: Van Gorcum.
• Noelle Aarts, Barbara Ruyssenaars, Chantal Steuten en Ann van Herzelen (2015). Natuur en beleid betwist. Een analyse van discussies rondom de implementatie van natuurbeleid. WRR uitgave.
• Boonstra, F.G.; Kuindersma, W.; Termeer, C.J.A.M. (2012). Leren van conflicten groen en groei : Gaasterland, de Gelderse Vallei en Noordwest Overijssel. Landschap : tijdschrift voor Landschapsecologie en Milieukunde 29 (1). p. 4 - 13.
• Breeman, G.E.; Termeer, C.J.A.M.; Lieshout, M. van (2013). Decision making on mega stables: understanding and preventing citizens' distrust. NJAS Wageningen Journal of Life Sciences 66, p. 39 - 47. 
• Brugnach, M., A. Dewulf, C. Pahl-Wostl, and T. Taillieu. 2008. Toward a relational concept of uncertainty: about knowing too little, knowing too differently, and accepting not to know. Ecology and Society 13(2): 30.
• Robert Hoppe and Matthijs Hisschemöller. (1995). Coping with Intractable Controversies: The Case for Problem Structuring in Policy Design and Analysis.  Knowledge and Policy 8.4: 40-60.
• Jos Kessels (2001). Socrates op de markt. Filosofie in bedrijf. Boom, Amsterdam / Meppel
• Kessener, B. & C.J.A.M. Termeer (2006). Organiseren van diepgaand leren. Veranderen als reflexief betekenisgeven. Management en Organisatie, 3(4), pp. 236-251.
• te Molder, H. (2012). Discourse communities as catalysts for science and technology communication, in L. Phillips, A. Carvalho& J. Doyle (Eds.) Performing Public Participation in Science and Environment Communication (pp. 97-118). Bristol UK/Chicago USA: Intellect/The University of Chicago Press. 
• te Molder, H. (2011). Voorbij blije wetenschap en boze technologie: wetenschapscommunicatie in interactioneel perspective/Beyond Happy Science and Grim Technology: Science Communication in an Interactional Perspective.  Inaugurele rede bij de aanvaarding van het ambt van hoogleraar, 15 september 2011. Enschede: Universiteit Twente. Nederlandse en Engelse versie (60 pp).
• Termeer, C.J.A.M. and Bruinsma, A. (2016). ICT-enabled boundary spanning arrangements in collaborative sustainability governance. Current Opinion in Environmental Sustainability.  Volume 18:  91–98
• Termeer, C.J.A.M. & B. Kessener (2007). Revitalizing stagnated policy processes.  Journal of  Applied Behavioral Science, 433(2), pp. 232-256.
• Termeer, K., G. Breeman, M. van Lieshout and W. Pot, (2010).  Why more knowledge could thwart democracy: configurations and fixations in the Dutch mega-stables debate. In:  In ’t Veld, R.J. (Ed.) (2010). Knowledge Democracy – Consequences for Science, Politics and Media. Heidelberg: Springer. pp. 99-112
• Van Lieshout, M. (2014). Framing scales and scaling frames. The consequences of scalar politics on the governance of Dutch intensive agriculture. PhD thesis, Wageningen University.